Δίαιτα ελεύθερη γλουτένης & απώλεια βάρους

H δίαιτα ελεύθερη γλουτένης αποτελεί τη μόνη θεραπεία για όσους εμφανίζουν κοιλιοκάκη. Πρόκειται για μια νόσο όπου το σώμα επιτίθεται σε μια πρωτεΐνη που ονομάζεται γλουτένη, η οποία βρίσκεται φυσικά σε πολλά αμυλούχα τρόφιμα, προκαλώντας ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων. Ένα μεγαλύτερο μέρος πληθυσμού εμφανίζει μία παρόμοια κατάσταση, αλλά όχι τόσο απειλητική στην οποία προκαλείται φούσκωμα/αναστάτωση στο στομάχι και ονομάζεται ευαισθησία στην γλουτένη.

Τα τελευταία χρόνια, η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης χρησιμοποιείται από πολλούς και για απώλεια βάρος. Επηρεασμένοι από περιγραφές διασήμων ή άλλες προσωπικές μαρτυρίες για τα κιλά που χάνονται γρήγορα, αλλά και για την αυξημένη ενέργεια, τη βελτιωμένη πέψη και την πιο καθαρή επιδερμίδα που μπορεί να επιφέρει μια τέτοια δίαιτα, αρχίζουν να την ακολουθούν χωρίς να εμφανίζουν ευαισθησία στην γλουτένη ή κοιλιοκάκη. Οι έρευνες καταναλωτών μάλιστα, αποκαλύπτουν ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα προϊόντα χωρίς γλουτένη να είναι πιο υγιεινά από ό, τι τα αντίστοιχα που περιέχουν γλουτένη.

Πως λειτουργεί;

Η διατροφή χωρίς γλουτένη εξαλείφει όλα τα τρόφιμα που περιέχουν ή έχουν διασταυρωθεί με γλουτένη. Η γλουτένη είναι ευρέως παρούσα σε τροφές που προέρχονται από σιτηρά, σίκαλη, κριθάρι και βρώμη, σε σάλτσες (σάλτσα σόγιας, ξύδι βύνης) και ως πρόσθετα συστατικά σε ορισμένα τρόφιμα. Όταν κάποιος ξεκινήσει για πρώτη φορά την δίαιτα χωρίς γλουτένη, ίσως η πιο αισθητή αλλαγή είναι ότι θα πρέπει να εγκαταλείψει τα τρόφιμα όπως το ψωμί, τα ζυμαρικά, τα δημητριακά και διάφορα επεξεργασμένα σνακ. Επειδή ορισμένα από αυτά τα επεξεργασμένα προϊόντα μπορεί να είναι χαμηλά σε θρεπτικά συστατικά και υψηλά σε θερμίδες, μπορεί κανείς να αισθανθεί καλύτερα και να χάσει λίγο βάρος μετά την απομάκρυνσή τους από τη διατροφή του. Αντί αυτών των τροφίμων (αν και πλέον υπάρχουν αρκετά υποκατάστατα αυτών χωρίς γλουτένη), κάποιος στην δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να στραφεί πιο πολύ σε άλλα τρόφιμα που δεν περιέχουν εκ φύσεως γλουτένη, όπως  φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί και σπόροι, καστανό ρύζι, φασόλια, πατάτα, καλαμπόκι, φαγόπυρο, κινόα, κεχρί κα. Τέτοια τρόφιμα θεωρούνται ελάχιστα επεξεργασμένα και έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, κάτι μπορεί επίσης να συμβάλει στην απώλειας βάρους και στο γενικότερο αίσθημα ευεξίας.

Η έρευνα μέχρι στιγμής

Αν και έρευνες  έχουν διερευνήσει τις επιπτώσεις μιας δίαιτας ελεύθερης γλουτένης στις γαστρεντερικές διαταραχές, στον αυτισμό και στην ινομυαλγία, δεν υπάρχουν πολλές πειραματικές μελέτες που εξετάζουν τις επιπτώσεις της συγκεκριμένης δίαιτας στην απώλεια βάρους ή γενικότερα στην υγεία του ανθρώπου. Ωστόσο, μερικοί ερευνητές έχουν εξετάσει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της δίαιτας χωρίς γλουτένη σε άτομα με κοιλιοκάκη ή σε άτομα που είναι γενικά υγιή και καταναλώνουν δίαιτα πολύ χαμηλή σε σιτηρά που περιέχουν γλουτένη. Σε αυτές τις μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι οι δίαιτες χωρίς γλουτένη: 1) μπορεί να προωθήσουν ορισμένες ανεπάρκειες θρεπτικών ουσιών, 2) μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ορισμένων χρόνιων ασθενειών και 3) μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσουν αύξηση βάρους. Πιο συγκεκριμένα:

• Τα άτομα με κοιλιοκάκη που ακολουθούν μια αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη βρέθηκαν να εμφανίζουν ανεπαρκή πρόσληψη φυτικών ινών, σιδήρου και ασβεστίου. Ακόμα, τα προϊόντα δημητριακών χωρίς γλουτένη είναι χαμηλά όχι μόνο σε αυτά τα θρεπτικά συστατικά αλλά και στις βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως η θειαμίνη, η ριβοφλαβίνη, η νιασίνη και το φυλλικό οξύ.

• Μια μελέτη με περισσότερους από 100.000 συμμετέχοντες χωρίς κοιλιοκάκη διαπίστωσε ότι όσοι περιορίζουν την πρόσληψη γλουτένης ήταν πιθανό να περιορίσουν την πρόσληψη ολικής άλεσης σιτηρών και παρουσίασαν αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων σε σύγκριση με αυτούς που είχαν υψηλότερη πρόσληψη γλουτένης. Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα με υψηλότερη πρόσληψη δημητριακών ολικής αλέσεως συμπεριλαμβανομένου του σιταριού ολικής (2-3 μερίδες ημερησίως) σε σύγκριση με ομάδες που καταναλώνουν μικρές ποσότητες (λιγότερες από 2 μερίδες ημερησίως) είχαν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού επεισοδίου, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και θανάτου από όλες τις αιτίες.

• Η γλουτένη μπορεί να λειτουργήσει ως πρεβιοτικό, τροφοδοτώντας τα “καλά” βακτήρια στο σώμα μας. Περιέχει έναν πρεβιοτικό υδατάνθρακα, τον ολιγοσακχαρίτη αραβινοξυλάνη ο οποίος έχει αποδειχθεί ότι διεγείρει τη δραστηριότητα των βακτηριών στο κόλον, συγκεκριμένα των bifidobacteria, βακτήρια που βρίσκονται κανονικά στο έντερο ενός υγιούς ανθρώπου.  Μία αλλαγή στην ποσότητα ή στη δραστηριότητα αυτών των βακτηριδίων έχει συσχετισθεί με γαστρεντερικές ασθένειες που περιλαμβάνουν τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, ορθοκολικό καρκίνο και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

• Μερικές μελέτες έχουν δείξει αύξηση βάρους ή αυξημένο δείκτη μάζας σώματος σε άτομα με κοιλιοκάκη μετά την έναρξη μιας δίαιτας χωρίς γλουτένη. Αυτό μπορεί εν μέρει να οφείλεται στη βελτιωμένη απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών, στη μείωση της δυσφορίας στο στομάχι και στην αυξημένη όρεξη μετά την έναρξη της δίαιτας. Ωστόσο, ένας άλλος πιθανός λόγος είναι η αυξημένη πρόσληψη επεξεργασμένων τροφών χωρίς γλουτένη που περιέχουν υψηλές ποσότητες θερμίδων, λίπους και ζάχαρης. Παρόλα αυτά, άλλες μελέτες έχουν διαπιστώσει αντικρουόμενα αποτελέσματα, οπότε περισσότερη έρευνα χρειάζεται για την σχέση της δίαιτας χωρίς γλουτένη και του βάρους.

Πιθανές παγίδες

Έρευνες έχουν δείξει ότι εάν ένα χαρακτηριστικό ενός τροφίμου διαφημίζεται ως υγιεινό ή οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι υγιεινό, στην περίπτωση αυτή, ο όρος “χωρίς γλουτένη”, υπάρχει μια τάση για μεγαλύτερη κατανάλωση αυτών των τροφίμων,  ακόμα και όταν τα τρόφιμα αυτά μπορεί να μην προσφέρουν ειδικά οφέλη στην υγεία για τους περισσότερους ανθρώπους. Αυτό μπορεί να ενέχει κινδύνους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να προάγει την αύξηση του σωματικού βάρους, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Επίσης, η υπερβολική κατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων χωρίς γλουτένη μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη πρόσληψη ορισμένων θρεπτικών ουσιών όπως οι φυτικές ίνες και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β που προστατεύουν από χρόνιες ασθένειες.

 Συμπέρασμα

Παρόλο που μια δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι η κύρια θεραπεία για την κοιλιοκάκη και μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων σε διάφορες καταστάσεις που σχετίζονται με την ευαισθησία στη γλουτένη, δεν υπάρχει επί του παρόντος καμία ένδειξη ότι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι αποτελεσματική για απώλεια βάρους ή για γενικά οφέλη στην υγεία. Για άτομα που δεν έχουν κοιλιοκάκη ή ευαισθησία σε γλουτένη, δεν υπάρχει λόγος να περιορίζεται η κατανάλωση γλουτένης. Ένα ισορροπημένο και υγιές πρότυπο διατροφής συνήθως περιλαμβάνει υψηλότερες ποσότητες δημητριακών ολικής αλέσεως και χαμηλότερες ποσότητες επεξεργασμένων σιτηρών και προστιθέμενων σακχάρων.